„Mam doła”. „Nic mi się nie chce”. „Pora ze sobą skończyć”. Gdy słyszymy takie słowa z ust naszego dziecka, nasze reakcje mogą być różne. Może to tylko nastoletnie prowokacje? Przejawy młodzieńczego buntu, z którego się „wyrasta”? A może jednak coś więcej? Nie bagatelizuj! Tego typu wypowiedzi wskazywać na depresję – zaburzenie nastroju, które coraz częściej dosięga nastolatków, a nawet dzieci. Co robić, żeby zminimalizować prawdopodobieństwo jej wystąpienia u swojego dziecka?
1. Dowiedz się, jakie czynniki sprzyjają wystąpieniu depresji
Depresja należy do kategorii zaburzeń afektywnych i może być przewlekła lub nawracająca, a jej przebieg łagodny, umiarkowany lub nasilony. Często współwystępuje z zaburzeniami lękowymi lub na skutek trudnych i traumatycznych wydarzeń, takich jak np. rozwód rodziców, przewlekły stres (np. związany ze szkołą), doświadczenie przemocy lub bycie jej świadkiem czy choroba somatyczna. Ryzyko zachorowania na depresję rośnie wraz z wiekiem, a po wkroczeniu w okres dojrzewania zdecydowanie częściej dotyka dziewcząt niż chłopców. Występowanie depresji u rodziców 3-krotnie zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania wśród dzieci, choć nie bez znaczenia są czynniki środowiskowe czy cechy osobowości, które mogą stanowić „kokon ochronny” wokół młodego człowieka.
2. Naucz się rozpoznawać objawy
Jeśli będziesz wiedzieć, na jakiego typu zachowania zwracać uwagę, będziesz w stanie szybciej i skuteczniej zareagować, gdy pojawi się problem. Badania wskazują na następujące symptomy depresji wśród dzieci i młodzieży: drażliwość, izolowanie się od otoczenia, brak przybierania na wadze, niechęć chodzenia do szkoły, unikanie kontaktów z rówieśnikami, pogorszenie wyników w nauce, niskie poczucie własnej wartości, zachowania autodestrukcyjne takie jak cięcie się. Depresji mogą też towarzyszyć objawy somatyczne np. bóle brzucha czy głowy, nadmierne zmęczenie, bezsenność czy myśli o śmierci. Nieleczona depresja może prowadzić do prób samobójczych o których szerzej pisałam w artykule Nastolatek myśli o samobójstwie.
3. Porozmawiaj z dzieckiem
Gdy zaobserwujemy niepokojące objawy u nastoletniego dziecka, w pierwszej kolejności warto z nim porozmawiać. Jak się czuje? Czy ma jakieś problemy i w jaki sposób sobie z nimi radzi? Warto też podzielić się z nim swoimi obawami. Pamiętaj jednak, że taka otwarta rozmowa możliwa będzie tylko wtedy, jeśli masz więź oraz dobrą relację ze swoim dzieckiem i darzy Cię ono zaufaniem. W przeciwnym razie, możesz spodziewać się, że zostaniesz „spławiony” zwykłym „w porządku, nic mi nie jest” lub „nie wtrącaj się w moje sprawy” i udzielenie mu pomocy będzie trudne.
4. Zabierz dziecko do psychologa
Jeśli nasze spostrzeżenia nas nie mylą i nastoletnie dziecko ma myśli oraz emocje, z którymi nie do końca sobie radzi, wspólnie zaplanujcie wizytę u psychologa. Być może okaże się, że konieczna będzie stała psychoterapia. Wizyta u psychologa jest też konieczna w przypadku podejrzenia depresji u mniejszych dzieci, gdy konieczna jest obserwacja. Kilkuletnie maluchy nie potrafią mówić o swoich uczuciach, dlatego trzeba zwracać uwagę, na to, co komunikują niewerbalnie. Przy diagnostyce młodszych pacjentów psycholog stosuje narzędzia diagnostyczne odpowiednie do wieku i etapu rozwojowego. Jeśli Twoje nastoletnie dziecko potrzebuje pomocy psychologa, a z przyczyn finansowych nie jesteś w stanie jej zapewnić, skontaktuj się z nami. Fundacja Odzyskani prowadzi darmową poradnie psychologiczną dla młodzieży. W poszukiwaniu pomocy jak pomóc swojemu dziecku, możesz też skorzystać z anonimowego telefonu zaufania dla rodziców i nauczycieli. Terapeuci i pracownicy Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę podają wskazówki, co robić, aby pomóc dziecku.
5. Pamiętaj o profilaktyce
Lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego tak ważna jest profilaktyka i psychoedukacja. Jako rodzic możesz zaproponować w szkole swojego dziecka, aby pedagog lub psycholog szkolny przeprowadził warsztaty dotyczące zaburzeń depresyjnych dla klas. Niezwykle istotna jest rozmowa z dzieckiem i budowanie z nim więzi od najmłodszych lat, co procentuje, gdy w życiu nastolatka pojawiają się problemy. Temat depresji staje się coraz bardziej popularny w mediach, wielu aktorów czy influencerów przyznaje się do tego, że korzystają z psychoterapii oraz, że chorowali na depresję – to dobrze, aby temat ten nie był powodem do wstydu czy stygmatyzacji. Różne wydarzenia medialne mogą być pretekstem do rozmowy z dzieckiem – czy jego ulubieni Youtuberzy lub idole mówią o zdrowiu psychicznym? Jak ono je rozumie? Dużo wiedzy oraz informacji znajdziesz na stronach, które możesz przeglądać samodzielnie lub wspólnie z nastolatkiem: https://forumprzeciwdepresji.pl/ czy https://twarzedepresji.pl/
Autorka: Kaja Pilarczyk
Opracowano na podstawie: Kalinowska S., Nitsch K., Duda P., Trześniowska-Drukała B., Smochowiec J., Depresja u dzieci i młodzieży – obraz kliniczny etiologia, terapia [dostęp: 31.05.2022].