Statystyki są nieubłagane. Jak wskazuje Światowa Organizacja Zdrowia WHO, samobójstwo zajmuje trzecie miejsce wśród przyczyn śmierci osób między 15 a 24 rokiem życia. Choć rzadko zdarza się, że życie odbierają sobie dzieci poniżej 12 roku życia, samobójstwo jest czwartą przyczyną śmierci wśród osób między 10 a 14 rokiem życia. Warto pamiętać, że myśli suicydalne mogą występować już nawet u 4-latków. Dlaczego tak się dzieje?

Dlaczego nastolatek myśli o samobójstwie?

Najczęstszym katalizatorem, wyzwalającym próby samobójcze we wskazanych grupach wiekowych jest poczucie beznadziejności. Co je wywołuje? Składają się nań wszelkiego rodzaju niepowodzenia szkolne, zawód miłosny, brak akceptacji ze strony grupy rówieśniczej, konflikty z rodzicami, ale też ogólnie konflikty w domu między rodzicami i rozpad rodziny. Niszczące dla młodego człowieka może być też nadmierne dyscyplinowanie, a także doświadczenie wstydu czy upokorzenia również w sferze wirtualnej, co obecnie zdarza się szczególnie często. W grupie ryzyka znajdują się też młode osoby, które doświadczyły w swoim życiu różnego rodzaju traum takich jak, na przykład przemoc fizyczna (również bycie jej świadkiem), wykorzystywanie seksualne, ciężka choroba czy nadużycia psychiczne.

Nie bagatelizuj!

Trzeba pamiętać, że problem, który dla dorosłego człowieka wydaje się niezbyt poważny, nastolatek może przeżywać niezwykle intensywnie i jest to zupełnie normalne. Okres adolescencji (dojrzewania) charakteryzuje się większą wrażliwością na krytykę, podatnością na zranienie i deficytem w zakresie umiejętności rozwiazywania problemów. Młody człowiek nie zdążył jeszcze wypracować sobie metod na redukowanie napięcia czy raczenie sobie w trudnych sytuacjach w sposób inny niż autodestrukcyjny. Nadmierny krytycyzm powoduje, że nastolatek postrzega samego siebie jako źródło swoich problemów. Śmierć może wydawać mu się wybawieniem, przejściem do stanu wiecznej błogości z dala od problemów, z którymi sobie nie radzi. Kultura popularna niestety nierzadko wspiera idealizowanie samobójstwa, czego przykładem może być popularny na platformie Netflix serial „Trzynaście powodów”. Oczywiście należy mieć na uwadze, że pojawienie się wspomnianych wyżej czynników ryzyka nie determinuje jednoznacznie, że nastolatek będzie podejmował próby samobójcze, ponieważ zachowania autoagresywne są wynikiem interakcji wielu czynników indywidualnych. Kiedy jednak się pojawiają może to oznaczać, że potrzebuje on szczególnego wsparcia i zainteresowania ze strony dorosłych lub innych bliskich osób.

 Nastolatek ma myśli samobójcze. Co robić?

 Jeżeli podejrzewasz, że dziecko lub nastolatek myśli o popełnieniu samobójstwa – nie unikaj tego tematu! Możesz mieć obawy, że sama rozmowa sprowokuje dziecko do podjęcia prób samobójczych, ale jest wręcz przeciwnie. Dla osoby zmagającej się z myślami samobójczymi rozmowa jest przestrzenią, w której ma ona szansę otwarcie opowiedzieć o swoich trudnościach, o tym co przeżywa i co sprawia, że cierpi. Ważne jest, aby ta rozmowa została poprowadzona w duchu akceptacji i miłości. Nie pocieszajmy, nie mówmy, że inni mają gorzej, albo że mają wziąć się w garść, bo zły nastrój minie. Chociaż z naszego punktu widzenia, problemy dziecka mogą wydawać się błahe („mnie też w szkole wyzywali i jakoś żyję”, „jeszcze się zakochasz nie raz, nie dwa, więc go tak nie przeżywaj”), wcale tak nie jest. Co więcej, kiedy wiemy o problemie, otwiera się przed nami pole do działania np. możemy skierować dziecko do psychologa, który udzieli mu profesjonalnej pomocy. Gdy młody człowiek zostaje sam z myślami suicydalnymi żyje w ciągłym napięciu. Przełamanie tabu daje ujście temu napięciu, szansę na uwolnienie smutku i lęku. Sprawia, że młody człowiek nie jest już ze swoim problemem całkiem sam.

Jak przeciwdziałać?

 Niezwykle ważne w obszarze zdrowia psychicznego są wszelkie działania prewencyjne. Po co je podejmować? Aby wzmacniać odporność psychiczną młodych ludzi, uczyć, jak radzić sobie z trudnymi emocjami, budować poczucie własnej wartości i sprawczości oraz z optymizmem patrzeć w przyszłość nawet, jeśli doświadczamy trudności. Funkcję pewnego „kokonu ochronnego” spełniają także dobre, bliskie relacje z rodziną, czy przyjaciółmi. W Łączniku proponujemy młodym ludziom uczestnictwo w darmowych warsztatach psychoedukacyjnych (np. w grupie rozwojowej dla młodych mężczyzn) oraz różnorodnych warsztatach tematycznych dla młodzieży. Szereg warsztatów i zajęć, które przygotowaliśmy mają na celu wzmacniać ich potencjał i mocne strony – sprawdź naszą ofertę lub zostań naszym Darczyńcą, aby jak najwięcej młodych osób mogło skorzystać z naszej pomocy.

 

Autorka: Kaja Pilarczyk

Opracowano na podstawie: Radziwiłłowicz W., Autoagresja – samobójstwa i samookaleczenia, w: Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, Grzegorzewska I., Cierpiałkowska L., Borkowska A. R. red., Wyd. PWN, Warszawa 2020, s. 559-567.