Z raportu NASK opublikowanego w 2021 r. wynika, że co piąty nastolatek doświadczył przemocy w sieci. Większość rodziców nie jest świadoma zagrożeń, na które narażone są ich korzystające z internetu dzieci. Niska świadomość cechuje też samych nastolatków, którzy mają problemy z rozpoznaniem cyberprzemocy.
Państwowy Instytut Badawczy NASK prowadzi regularny monitoring dotyczący zachowań nastolatków w internecie. Ostatni raport opublikowany został w 2021 roku i prezentuje wyniki badań z takich obszarów jak, m.in.: ilość czasu spędzanego w internecie, wiek rozpoczęcia korzystania z internetu, cel, nauczanie zdalne, zachowania ryzykowne, kontrola rodzicielska czy cyberprzemoc, której przyjrzę się bliżej w niniejszej analizie. Badanie przeprowadzone zostało w grudniu 2020 roku na próbie 1733 uczniów oraz 893 rodziców i opiekunów prawnych z 61 szkół we wszystkich 16 województwach w Polsce.
Najpopularniejsze formy przemocy? Wyzwiska, poniżanie i ośmieszanie.
Wyniki badań wskazują, że 23% nastolatków doświadczyło przemocy w internecie, ale 20% z nich nie jest tego pewna, co może wskazywać na niską świadomość tego, jakie zachowania zaliczane są do kategorii przemocy w cyberprzestrzeni. Ponad 50% młodych ludzi w ogóle nie doświadczyła takich zachowań, a ci, którzy doświadczyli, wskazują, że najczęściej było to: wyzywanie, poniżanie i ośmieszanie. Dla porównania większość rodziców (ponad 70%) uważa, że ich dzieci takich zachowań nie doświadczają lub nie potrafią powiedzieć, jakie to mogą być zachowania.
Nastolatki, które doświadczyły ośmieszenia lub wyzywania wskazały, że najczęściej dotyczyło to ich wyglądu fizycznego, zainteresowań, ubioru czy poglądów politycznych. I w tym miejscu również dochodzi do znaczących różnic między świadomością rodziców dotyczącą powodów ośmieszania w internecie a doświadczeniami dzieci, które prezentują się następująco: wygląd fizyczny (nastolatki – 13,7% vs rodzice – 7,5%), poglądy polityczne (nastolatki – 7,1% vs rodzice – 1,8%), preferencje seksualne (nastolatki – 4,9% vs rodzice 0,4%), płeć (nastolatki – 4,5% vs rodzice – 0,7%).
Gdzie nastolatek szuka pomocy?
W jaki sposób młodzi ludzie radzą sobie z trudnymi doświadczeniami? 32% z nich nie reaguje w żaden sposób na doznaną krzywdę, mają bierną postawę lub, w drugiej kolejności, szuka pomocy u znajomych. Zaledwie 10% nastolatków szuka pomocy u nauczycieli lub pedagogów szkolnych. Rodzice z kolei w prawie 70% uważają, że dzieci zgłaszają się z problemem do nich, a w dalszej kolejności (ponad 20%) wskazują przyjaciół, znajomych, nauczycieli i pedagogów szkolnych.
Wnioski: edukacja potrzebna od zaraz!
Podsumowując, co piąty nastolatek doświadczył przemocy w internecie, choć dane uzyskane w latach 2016-2020 wskazują, że problem ten utrzymuje się na stałym poziomie. Rodzice nie do końca zdają sobie sprawę ze skali tego zjawiska – tylko 10% z nich deklaruje, że ma wiedzę o doświadczaniu przemocy w sieci przez ich dzieci. Wnioski jakie się nasuwają pokazują również, że zarówno rodzice jak i dzieci mają niewielką świadomość dotyczącą tego, które zachowania kwalifikują się jako przemoc w cyberprzestrzeni. Ważna jest więc edukacja dzieci i dorosłych w zakresie takich zjawisk jak seksting, czyli przesyłanie sobie nagich zdjęć, hejt, czyli obrażanie się w internecie, wykluczanie z internetowej społeczności, włamania na konta w serwisach społecznościowych czy publikowanie ośmieszających zdjęć, postów lub komentarzy.
Co rodzic może zrobić?
Zadaniem rodziców jest rozmawianie z dziećmi o tym, jakich zachowań w przestrzeni internetowej nie mogą akceptować i jakie są sposoby reagowania. Ważne jest, aby rodzice wiedzieli, co robią najmłodsi w sieci. Nie powinno się jednak robić się tego poprzez przepytywanie nastolatka, czy przeglądanie jego telefonu/komputera, ponieważ to wiąże się z naruszeniem jego prywatności, ale poprzez swobodną rozmowę opartą na więzi i zaufaniu. Dobrym sposobem jest też wspólne korzystanie z sieci. Rodzic może poprosić swoje dziecko, aby pokazało mu filmy ulubionych Youtuberów lub profile osób, które obserwuje na instagramie czy TikToku. Jest to świetna okazja do tego, aby lepiej poznać świat dziecka, rozmawiać z nim na ten temat a także, w razie potrzeby, podjąć odpowiednie działanie.
Autorka: Kaja Pilarczyk
Opracowano na podstawie: NASTOLATKI 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów.